Glušac, Jelena (2024) Stara crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Osečini. Narodna biblioteka „Osečina“, Osečina. ISBN 978-86-82372-08-0
Full text not available from this repository.Abstract
U savremenim granicama Valjevske episkopije postoji oko 70 svetinja. Značajan deo njih ima viševekovnu istoriju. Njima pripada i stara crkva u Osečini, posvećena Vaznesenju Gospodnjem. Pojam „stara crkva“ odomaćen je za nju kako u savremenoj literaturi, tako i u službenim aktima od četrdesetih godina 20. veka, kada je pored nje izgrađena nova crkva sa istim hramovnim posvećenjem. I jedna i druga svetinja, svaka na svoj način, svedoče o nemirnoj prošlosti, dubokoj duhovnosti, privrženosti crkvi i veri naroda ovog kraja. Tema našeg istraživanja je istorija stare crkve od vremena kada se njeno sveštenstvo prvi put pominje u izvorima u 17. veku do izgradnje nove crkve. Njegov najvažniji cilj je da ukaže na do sada malo poznate podatke, istakne njen značaj u srpskoj istoriji. Rezultati istraživanja su predstavljeni u četiri hronološko-tematske celine sa prilozima. Crkva Vaznesenja Gospodnjeg retko se ističe u savremenoj literaturi, bez obzira na mnogobrojne mogućnosti multidisciplinarnih istraživanja. Stara crkva u Osečini podignuta je najverovatnije u drugoj polovini 17. veka. Istorijski izvori, kao i narodna predanja, ne pružaju bilo kakve podatke o okolnostima njene gradnje. Prvo hramovno posvećenje je bilo Svetom Velikomučeniku Georgiju. Tokom svog postojanja više puta je rušena i obnavljana. Prilikom obnove 1818. godine dobila je izgled po ugledu na crkve brvnare, koji je zadržala do današnjih dana. Njene dimenzije su skromne, kao i spoljašnja i unutrašnja dekoracija. Zidana je od kamena, a njenu jednobrodnu osnovu prati konstrukcija visokog i strmog drvenog krova. U tom periodu joj je promenjeno i hramovno posvećenje u slavu Vaznesenja Gospodnjeg. Promene posvećenja prilikom obnova stradalih crkvi bile su česte. Stara crkva bila je i ostala viševekovni čuvar istorijskog nasleđa, narodne tradicije i svetog predanja. Kao takva prepoznata je od državnih organa i proglašena spomenikom kulture 1950. godine. Na teritoriji opštine takav status još imaju crkva brvnara u selu Skadru i crkva Uspenja Presvete Bogorodice u varošici Peckoj. U osečanskoj crkvi dugo vremena se čuvala zastava srpskih ustanika Gligorija i Dimitrija Nedića poginulih u bici kod Čokešine 1804. godine. Veoma značajan događaj za crkvu i mesto bila je poseta kralja Petra I Karađorđevića 1904. godine. Tokom Prvog svetskog rata crkva je doživela velika oštećenja. Pored krađe vrednih predmeta, poput crkvenih sasuda, zvona i ostaloga, neprijateljska austrougarska vojska je spalila crkvene knjige i uništila ikone. Osim matičnih knjiga iz perioda pre 1914. godine, gotovo da nije ništa sačuvano. Na imanju oko crkve, tokom prvih ratnih godina, formirano je vojničko groblje, koje je delom istraženo tokom 2005. godine. Podignuta je spomen-kosturnica na brdu iznad crkve, gde su položeni nađeni ostaci 192 preminulih. U periodu između dva svetska rata crkva je obnovljena, a na inicijativu sveštenstva i prilozima parohijana sagrađena je i nova crkva. Tokom Drugog svetskog rata stara crkva je oskrnavljena od strane nemačkih ekspedicija koje su je opljačkale i pretvorile u konjušnicu. U poslednjih nekoliko decenija, uz nadzor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjeva, izvršeno je nekoliko radova na zaštiti i sanaciji objekta. Parohije stare osečanke crkve dugo vremena su bile osečanska i lopatanjska. Prema popisima stanovništva može se pratiti višedecenijski konstantan razvoj parohijskih sela po pitanju porasta broja stanovnika i broja kuća. Taj razvoj je bio neprekidan do izbijanja Prvog svetskog rata. Ratne nevolje su bile praćene epidemijama raznih zaraznih bolesti koje su odnosile čitave porodice. Stotine imena zapisanih u matičnim knjigama umrlih, zatim na nekoliko spomenika i spomen ploča, svedoče o velikim i mnogim žrtvama, ali i junaštvu naroda osečanskog kraja. Granice obeju parohija, odnosno sela koja su joj pripadala, nisu značajno menjane sve do 1932. godine. Selo Gornje Crniljevo je pripalo parohiji crkve u Miličinici posle njene gradnje (1791–1794). Druga promena je bila podela sela Dragijevice, čiji je deo pripao crkvi Svetog Oca Nikolaja Mirlikijskog u Kamenici, osvećenoj 1901. godine. Po sprovođenju regulacije parohija u svim namesništvima Šabačke episkopije 1932. godine i posle izgradnje novih crkvi u selima Lopatanj i Osladić tridesetih godina 20. veka, deo parohijskih sela osečanske crkve je podeljen između njih. Prvi sveštenici pominju se u drugoj polovini 17. veka. Od tada do 1940. godine, poznato je njenih 20 sveštenoslužitelja. Većina njih je pripadala porodicama sa višegeneracijskom tradicijom obavljanja ovog poziva. To su bile porodice Popović, koja vodi poreklo iz Poćute, i Protić poreklom iz Donje Bukovice. Duhovni pastiri osečanskih parohija bili su veoma angažovani u pogledu opšteg narodnog prosvećivanja, bili su osnivači i utemeljivači zadruga, ktitori svojih i drugih crkvi. Tokom Prvog svetskog rata obe osečanske parohije su bile upražnjene: jedan paroh je otišao sa srpskom vojskom u svojstvu vojnog sveštenika, a drugi je interniran u logor Nežider. Po završetku rata sveštenstvo je nastavilo još predanije svoju duhovno-pastirsku misiju. Zajedno sa vernicima obnovili su staru bogomolju i izgradili novu, monumentalnu crkvu.
| Item Type: | Book |
|---|---|
| Uncontrolled Keywords: | stara crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Osečina, sveštenstvo, parohija |
| Subjects: | D History General and Old World > D History (General) > D204 Modern History D History General and Old World > DR Balkan Peninsula |
| Depositing User: | Milica J |
| Date Deposited: | 16 Apr 2024 07:58 |
| Last Modified: | 16 Apr 2024 07:58 |
| URI: | http://rih.iib.ac.rs/id/eprint/1422 |
Actions (login required)
 |
View Item |
