Despot Jovan Uglješa i Sveta gora: svedočanstva diplomatičkih izvora

Živojinović, Dragić (2025) Despot Jovan Uglješa i Sveta gora: svedočanstva diplomatičkih izvora. In: Srednji vek u srpskoj nauci, istoriji, književnosti i umetnosti. Narodna biblioteka „Resavska škola“; Institut za srpski jezik SANU, Despotovac; Beograd. ISBN ISBN 978–86–83078–01–1

Text 3 (2025). Despot Jovan Ugljesa i Sveta gora.pdf - Published Version Available under License Creative Commons Attribution Non-commercial No Derivatives. Download (794kB)

Abstract

U radu se razmatraju odnosi Jovana Uglješe sa svetogorskom zajednicom u svetlu diplomatičkog materijala sačuvanog pretežno u arhivima monaške republike. Korpus proučavanih izvora sačinjavaju dve vrste dokumenata: povelje čiji je tvorac sam Uglješa i isprave drugih auktora u kojima se on pominje. Do naših dana preživelo je 12 akata iz despotove kancelarije (po šest na grčkom i starom srpskom jeziku). Među destinatarima je sedam atonskih monaških zajednica (Vatoped, Zograf, Kutlumuš, Lavra, Sveti Pantelejmon, Simonopetra, Hilandar), a jedan dokument posvećen je crkvenom izmirenju sa Carigradskom patrijaršijom. Hilandar i Vatoped uživali su najveću naklonost vladara Serske države, u čemu je ovaj jasno sledio nemanjićke tradicije. Iz Uglješinih darovnica ne može se saznati mnogo o poklonima za svetogorske manastire – činjenica karakteristična za post-Dušanovu epohu. Primećuje se izostanak konkretnih imunitetnih formula koje bi štitile monaška imanja od delovanja upravnih i poreskih funkcionera, dok novčana renta, redovan činilac vladarskih povelja u doba prvog srpskog cara, gotovo da više ne postoji. Nesporan je, s druge strane, porast uticaja Svetogoraca u sudskoj administraciji Serske mitropolije, što lepo oslikavaju dva velika pravna procesa zabeležena u ispravama iz novembra 1366. i februara 1369. godine. O ktitorskoj ulozi Jovana Uglješe na teritoriji Svete gore svedoče obnova Simonopetre i namera da na mestu kelije Makru podigne zadužbinu koja bi bila u rangu najvećih atonskih opštežića. Spremajući se za sudbonosni obračun sa Turcima, despot je u proleće 1371. godine boravio na Svetoj gori i darivao manastire Hilandar, Lavru Svetog Atanasija i Vatoped. Arenge tih povelja prevazilaze konvencionalnu pobožnost i odišu iskrenim nabojem hrišćanskog ratnika za veru

Actions (login required)

View Item