Šaljić Ratković, Jovana (2020) Iz turskog vakta u novo doba : muslimansko stanovništvo Srbije 1868–1912. Posebna izdanja, 73 . Istorijski institut, Beograd. ISBN 978‐86‐7743‐141‐9
Full text not available from this repository.Abstract
Kako je period između 1878. i 1912. godine godine predstavljao prvu etapu u razvoju Srbije kao samostalne države nakon više od četiri veka osmanske vladavine na njenoj teritoriji, tako je činio i prvu etapu njenog zvaničnog nastupa prema muslimanskom stanovništvu u zemlji i okruženju. U tom smislu, muslimansko pitanje u Srbiji se može posmatrati kao sveukupan odnos Srpske države prema muslimanima nastanjenim u njenim tadašnjim državnim granicama, kao i muslimanima koji su naseljavali sva ona područja slovenskog Juga koja su smatrana istorijski i geografski srpskim zemljama i na koje je Srbija pretendovala u vojno‐političkoj preraspodeli karata na kraju 19. i početku 20. veka. U zavisnosti od trenutnog rasporeda snaga velikih sila u okruženju i odnosa Srbije prema njima, odnos prema muslimanima se kretao od političkog organizovanja do širenja kulturnih i duhovnih uticaja u muslimanskoj zajednici. U zemlji, Srbija je muslimansko pitanje rešavala političkim sredstvima sređujući pre svega versko‐prosvetna pitanja muslimana, a u okruženju, usled nemogućnosti političkog, prevashodno kulturnim delovanjem u kome je najznačajnije mesto zauzimala srpska književnost i književni časopisi putem kojih se širila srpska nacionalna misao i ideja. Ovakvo kulturno delovanje odvijalo se naročito prema bosanskohercegovačkim muslimanima sa kojima je zajedničko poreklo i jezik trebalo da predstavlja osnovnu sponu i sredstvo za nacionalno pridobijanje. Predmet istraživanja monografije „IZ TURSKOG VAKTA U NOVO DOBA (muslimansko stanovništvo Srbije 1868-1912. biće sagledavanje odnosa prema muslimanima kroz pokušaje srpske države da reši pitanje verskog, prosvetnog, društvenog, kulturnog i uopšte socijalnog položaja u okviru svojih tadašnjih državnih granica. Pitanje nacionalnog i političkog identiteta muslimana slovenskog porekla u srpskim zemljama u okruženju, kao drugi deo navedene doktorske disertacije, iz monografije koja je pred čitaocem je ovoga puta izostavljena i predstavljaće poseban istraživački rad. Što se tiče primarne teme monografije, tj. odnosa Srbije prema muslimanima nastanjenim u njenim tadašnjim državnim granicama u periodu 1868-1912, njihovog broja, sastava, socijalnog položaja i verskog i prosvetnog života, ono do sada nije predstavljalo predmet pažnje domaće, pre svega istorijske nauke. Osim u delima opšteg sadržaja koja se ove teme dotiču tek ovlaš, slobodno se može reći da muslimansko stanovništvo Srbije u periodu 1868-1912, kao istraživačka tema do sada nije postojalo. S obzirom na malobrojnost ovog stanovništva u Srbiji nakon sticanja nezavisnosti i odlaska Turaka sa ovih prostora, kao i njihovo prevashodno siromašno stanje i obrazovanje, domaći istraživači ih očito nisu smatrali bitnim faktorom uticaja na tadašnje istorijske događaje, zbog čega se o ovom stanovništvu u datom periodu gotovo ništa i ne zna. Usamljeni izuzetak u tom pogledu predstavlja rad Radeta Trebješanina, „Prvi dani osnovne škole za albansku decu u Sijarini i njen prvi učitelj Husejin Babić 1898-1906. godine“, objavljen u Leskovačkom zborniku br. XVII iz 1977. godine, o prosvetnim prilikama među Albancima na jugu Srbije. Osim toga, nijedan prilog, a kamoli obimnije delo na datu temu nije napisano. Zbog toga se istraživanje za ovu knjigu oslanjalo isključivo na neobjavljenu arhivsku građu srpske provenijencije pohranjenu pre svega u fondovima Arhiva Srbije, od kojih je najizdašniji bio fond Ministarstva prosvete i crkvenih dela – Prosvetno odeljenje kao i Crkveno odeljenje istog fonda. Osim toga, korišćena je i građa fonda Državnog saveta, Ministarstva inostranih dela, Ministarstva unutrašnjih dela, dok su ostali fondovi dali slabiji doprinos. U radu su obilato prilagani primeri prepiske između srpske političke elite i muslimana nastanjenih u Srbiji, kao i izveštaji o različitim srpsko‐muslimanskim odnosima, što je sve zajedno imalo za cilj da posluži stvaranju slike o političko‐ društvenoj klimi i međusobnim odnosima srpske države sa sopstvenim muslimanskim stanovništvom u navedenom periodu. Strukturu monografije, uz uvod i zaključak, čine dva osnovna poglavlja Putevima oslobođenja i Putevima uređenja koja su podeljena u više potpoglavlja i u kojima su, kao posebnim tematskim celinama, istorijski događaji prikazani hronološki. Prvo, kraće poglavlje obuhvata period od srpskih ustanaka s početka 19. veka pa sve do srpsko‐turskih ratova i priznavanja nezavisnosti Kneževini Srbiji 1878. godine, s tim da su događaji do 1868. godine prikazani u najopštijim crtama odnosa prema turskom stanovništvu Srbije dok je akcenat čitavog poglavlja stavljen na period između 1868. i 1878. godine kada je u Kneževini Srbiji, obnovom beogradske Bajrakli džamije, prvi put de facto stvorena i zaživela Islamska zajednica Srbije. Drugo, obimnije poglavlje monografije obuhvata period između 1878. i 1912. godine kada je u sastav međunarodno priznate, nezavisne Kneževine Srbije, zajedno s Okruzima niškim, pirotskim, topličkim i vranjskim ušao i nešto veći broj muslimana šarolikog etničkog sastava
| Item Type: | Book |
|---|---|
| Additional Information: | COBISS.SR‐ID 21209865 |
| Uncontrolled Keywords: | Muslimani, nacionalni identitet, Srbija, 1868‐1912, društvena istorija |
| Subjects: | D History General and Old World > D History (General) > D204 Modern History D History General and Old World > DR Balkan Peninsula |
| Depositing User: | Istorijski Institut |
| Date Deposited: | 19 Apr 2022 14:21 |
| Last Modified: | 20 Dec 2023 09:45 |
| URI: | http://rih.iib.ac.rs/id/eprint/406 |
Actions (login required)
 |
View Item |
