Srpska pravoslavna crkva u srpskoj Despotovini (1402–1459)

Glušac, Jelena (2016) Srpska pravoslavna crkva u srpskoj Despotovini (1402–1459). Doctoral thesis, Univerzitet u Beogradu.

Text Disertacija4120.pdf - Submitted Version Available under License Creative Commons Attribution Non-commercial No Derivatives. Download (5MB)

Abstract

Istraživanje na navedenu temu zbog tematike sačuvanih izvora, bazirano je pre svega na međusobnom odnosu između Crkve i države, odnosno vladara. I u vreme Despotovine, Crkva je u idealnoj simfoniji sa državom: nema sukoba autoriteta, interesa ili oko dominacije, despoti se savetuju oko važnih odluka sa crkvenim velikodostojnicima. Ona je bila glavni posrednik između Boga i vladara, ona je ta koja moli za napredak, uspeh i spasenje. Srpski despoti su nastavili tradiciju Nemanjića po pitanju Božanskog porekla vlasti i njihove uloge kao čuvara vere. Vladari su zaštitnici Crkve, pre svega njene imovine, koja je bila neprikosnovena iz ugla vlasti. Daruju pokretnu i nepokretnu imovinu, uvode niz privilegija i olakšica, iz religioznih ali i političkih razloga. Imovina je bila materijalni oslonac koji je omogućavao manastirima i hramovima da neometano funkcionišu. Tokom vladavine despota Stefana uočavaju se neke nestabilnosti po pitanju Crkvenih poseda, dok će u vreme despota Đurđa oni postati znatno ugroženi. Po tom pitanju, Crkva je pratila sudbinu države, međutim kao institucija ona opstaje i posle pada države 1459. godine. Tokom Despotovine, na patrijaršijskom prestolu se smenilo pet patrijaraha. O njihovim životima izvori nisu ostavili mnogo podataka. Oni su glavni vladarevi savetnici, potpisnici povelja, članovi državnih sabora, osvećuju manastire. Svega nekoliko imena iz visoke crkvene jerarhije, episkopa i mitropolita je poznato po imenima. Srećemo ih kao posednike, naručioce knjiga, pratioce vladara, članove poslanstva, ktitore i pisce. Monaštvo u Despotovini je u jednom trenutku bilo u procvatu. Dolazak velikog broja monaha doveo je do osnivanja novih i obnove zapustelih hramova. Njihov život u ovim vremenima je bio posvećen prepisivanju i prevođenju značajnih teoloških spisa. Sveta Gora je predstavljala mesto od posebne važnosti u ovom periodu. Despoti i vlastela su vezani za atoske manastire, čak i posle propasti države. Oni ne samo da ih pomažu u skladu sa mogućnostima, već nalaze mesta za svoj opstanak kupujući adelfate. Zauzvrat, manastirska bratstva se brinu za spasenje duše svojih ktitora, redovno obavljajući službe i pomene. Propašću Despotovine završava se „zlatno doba“ Srpske pravoslavne Crkve, koje se do danas neće ponoviti. Crkva je kao institucija opstala i posle 1459. godine, ali idealni odnos sa vlašću, koji je tokom srednjeg veka bio utemeljen na zastupanju istih moralnih načela, stremljenju ka opštoj dobrobiti celog društva i pojedinca, nažalost se više neće ostvariti tokom bilo koje srpske državne tvorevine

Actions (login required)

View Item